Medeni kanunda yer alan ve birçok insanın merak ettiği konulardan birisi olan ortaklığın giderilmesi davası süreci günümüzün en fazla araştırılan ve öğrenilmek istenen konularından birisidir. Ortaklar sahip oldukları ortak mal üzerinden belli bir zaman sonra ayrılmak ve kendilerine ait olan paylarının şahıslarına teslimini isteyebilirler. İşte böyle bir durumun varlığında söz konusu olan bu üleştirme işleminin nasıl olacağı ile ilgili olarak medeni kanunda gerekli düzenlemeler yapılmıştır.
Yine Türk Borçlar Kanununda da bu konu ile ilgili birçok hüküm bulunmakla beraber dikkate alınan en temel kaynak Medeni kanundur. Günümüzde söz konusu olan bu ortaklıkların birçok farklı çeşidi vardır. Bunlara göre de farklı üleştirme metotları söz konusudur.
Ortaklık Edilebilen Mallar
İnsanlar neredeyse bütün ürün ve mallar üzerinde ortaklık kurabilirler. Söz konusu olan bu ortaklık bir taşınmaz olabildiği gibi bir taşınır mal da olabilir. Taşınır ve taşınmaz mallar ile ilgili olarak malların bölünebilirliği mevzu bahis olmak üzere farklı yöntemler benimsenmiştir.
Ortaklığın giderilmesi davası ve nam-ı diğer izale-i şuyu davası Medeni Kanunun 628. maddesinde ” ortak malın taksimi aynen mümkün olmuyor ise mahkemece söz konusu malın satılarak bedellerinin paylaştırılacağı” hükmü yer alıyor. Ancak bu sürekli olarak her ortaklığın giderilmesi davası için uygulanan bir yöntem değildir. Malların satılması sadece bölünemez mallar için geçerli olan bir kanun içeriğidir.
Malların Satılması
Medeni Kanun 628. maddede de yer aldığı gibi söz konusu olan malın bölünmesi, taksimi mümkün değil ise mahkeme tarafından malların satılması söz konusu olabilir. Peki ortak malların giderilmesi davası hangi durumlarda mahkemeye konu olabilir?
- Miras kalan malların taksimi isteniyor ise,
- Bir ortağın mallarını ayırmak istemesi ile,
- Birden fazla ortağın bir ortağa karşı açacağı bu dava ile,
- Ortaklardan biri veya birkaçının ölümü sonucu alınan ortak karar ile ortaklar rahatlıkla mahkeme ile malların taksimini isteyebilir. Ancak bu durumun özellikle mahkeme huzurunda çözülmesi şart değildir. İnsanlar taksim ve üleştirme konusunda anlaşmazlığa düştüklerinde bunun mahkemece çözülmesini isteyebilirler.
Görevli Mahkemeler
Ortak malların bölüştürmesi davalarına bakan ve görevli olan mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesidir. Söz konusu olan bu miras sonucu veya ortaklığın bitimi sonucu malların dağıtılması davalarında görevli mahkemeler söz konusu olan bu Sulh Hukuk Mahkemeleridir.
Yetkili Olan Mahkemeler
Görevli olan Sulh Hukuk Mahkemeleri ortaklığın giderilmesi davalarına baksa da ülkenin herhangi yerinde meydana gelen ve davalık olan ve bunun sonucunda da mahkeme huzurunda çözülmesi gereken davalarda yetkili olan mahkemenin hangi sulh hukuk mahkemesi olacağı da kanunda belirtilmiştir. HMK madde 12 de söz konusu olan bu yetkili mahkemeler açıkça belirtilmiştir.
Hukuk Mahkemeleri Kanunu Madde 12
HMK madde 12 taşınmazlara ait olan ortaklığın giderilmesi davalarının açık olarak yetkili mahkemeleri belirtilmiştir. Buna göre söz konusu olan maddenin fıkraları arasında;
- (1) Taşınmaz üzerindeki ayni hakka ilişkin veya ayni hak sahipliğinde değişikliğe yol açabilecek davalar ile taşınmazın zilyetliğine yahut alıkoyma hakkına ilişkin davalarda, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi kesin yetkilidir.
- (2) İrtifak haklarına ilişkin davalar, üzerinde irtifak hakkı kurulan taşınmazın bulunduğu yer mahkemesinde açılır.
- (3) Bu davalar, birden fazla taşınmaza ilişkinse, taşınmazlardan birinin bulunduğu yerde, diğerleri hakkında da açılabilir.
Bu maddeler ışığında söz konusu olan bu hukuk davaları için yetkili mahkeme davanın açıldığı yere göre belirleniyor.
Davayı Kimler Açabilir?
Ortaklığın giderilmesi davalarını kimlerin açacağı kanun maddesinde açıkça belirtilmiştir. TMK 698/1’de söz konusu olan bu davayı paydaşlardan herhangi birinin açabileceği belirtilmiştir. Yine bunun yanında birden fazla ortak diğer ortaklara karşı da açabilir.
