Türkiye’de doğru bilinmeyen aile hukuku kavramı ve bu kavrama dair bir alt başlık olan ‘Aile hukukuna egemen olan ilkeler nelerdir?‘ sorusunun cevaplarını inceleyeceğiz.
Aile Hukuku Nedir?
Aile hukuku nedir sorusuna verilecek cevaba kısaca değinirsek; Aile hukuku, Türk Medeni Kanunu’nda yer alan bir kavramdır. Aile Hukuku’nun genel tanımı, ‘toplumun yapı taşı olan aile unsurunu korumak adına ortaya çıkan, aileleri oluşturan bireyler arasında doğmuş ya da doğabilecek anlaşmazlıklar ile ilgilenen hukuk türü’ şeklinde yapılmaktadır.
Türk Medeni Kanunu
Türk Medeni Kanunu, ilk olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından, 1926 yılında ‘İsviçre Medeni Kanunu’ esas alınarak iktibas yolu ile oluşturulmuştur. Takvim yılı 2001 olduğunda, Türkiye kendi medeni kanun tasarısını, yine Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul etmiş ve yeni Türk Medeni Hukuku 1 Ocak 2002’de yürürlülüğe girmiştir.
Medeni Kanunda Aile’nin Tanımı
Türk Medeni Kanunu’nda ‘Aile’ kavramının tanımı üç bölüme ayrılmaktadır. Bu tanımlar;
- Dar anlamda aile kavramı
- Geniş anlamda aile kavramı
- En geniş anlamda aile kavramı
Bu üç tanımı sırası ile inceleyelim.
- Dar Anlamda Aile
Dar anlamda aile, evlilik birliği yolu ile elde edilen ve eşleri kapsayan aile biçimidir. Dar anlamda ele alınan aile kavramını oluşturan unsurlar, karı ve kocadan oluşan evlilikleri kapsar.
- Geniş Anlamda Aile
Geniş anlamda aile, anne, baba ve çocukları kapsar. Diğer bir deyişle, evlilik müessesesini oluşturan ‘Dar Anlamda Aile’ unsuruna, çocukları eklemek sureti ile geniş anlamda aile unsuru oluşturulur.
- En Geniş Anlamda Aile
En geniş anlamda aile, diğer iki aile kavramına kıyasla, akrabalık ilişkisi göz etmez. En geniş anlamda aile unsuru içerisinde aynı çatı altında yaşamak yeterli sebeptir. Bu bağlamda, en geniş anlamda aile için yapılan tanımda ”Tek bir çatı altında yaşayan, eşler, çocuklar, torunlar, iş ilişkisine bağlı olarak çalışan hizmetli ve görevliler, benzeri sebepler doğrultusunda aynı evde yaşayan herkes, en geniş anlamda aile unsuruna dahildir.” denilebilir.
Hangi İlkeler Aile Hukukuna Egemen Olan İlkelerdir?
Aile hukukuna egemen olan ilkeler ve aile hukukunu oluşturan unsurlar, Türk Medeni Kanunu’nda;
- Süreklilik İlkesi
- Birlik İlkesi
- Zayıfları Koruma İlkesi
- Düzenleme Özgürlüğünün Bulunmaması İlkesi
- Devletin Müdahalesi İlkesi
- Eşler Arasında Eşitlik İlkesi
Şeklinde sınıflandırılmışlardır.
Süreklilik İlkesi
Süreklilik ilkesi, aile hukukuna egemen olan ilkelerden biridir. Bu ilke bağlamında, sürekliliğin tanımı aile birliğinin ortaya çıkması ile başlar. Evlilik ile ortaya çıkan süreklilik ilkesinde, evliliğin boşanma sebebi ile bozulması ya da ölüm sebebi ile bütünlüğün bozulmasına bağlı olarak süreklilik ilkesi son bulur.
Birlik İlkesi
Birlik ilkesi, karı ve kocanın oluşturduğu evlilik ilişkisinden sonra ortaya çıkan ve eşlerin yükümlülüklerini yerine getirme zorunluluğunu konu alan ilkedir.
Birlik ilkesine göre eşler birbirlerine;
- Sadakat
- Mutluluk
- Yardım
- Yaşama
- Ortak karar alma
- Katkı
- Sorumluluk
- Çocukların bakımı
Gibi konularda hem destek sağlamak hem de bu konularda birlikte hareket etmek zorundadırlar. Bu ilkenin incelenme amacı, ileri vadede doğacak anlaşmazlıklarda, evliliğin doğru yürüyüp yürümediğini incelemek üzere konu alınmasıdır.
Zayıfları Koruma İlkesi
Zayıfları koruma ilkesi, kadının karşısında erkeğin maddi, manevi konumunu konu alan ilkedir. Bu ilkenin gerekliliği, kadın ve erkek arasındaki eşitliği konu alan diğer maddeler gereğince sorgulanmaktadır. Tüm bunlara rağmen, manevi ve fiziki anlamda kadının korunması hala esas alınan kriterlerden biridir.
Düzenleme Özgürlüğünün Bulunmaması İlkesi
Nişan, nişan bozma ve buna bağlı olarak ortaya çıkan sonuçlar, evlilik, boşanma ve bu sebeple doğan hukuki ve maddi sonuçlar, evlatlık alma, velayet ve vesayet ilişkileri gibi alanları inceleyen ilke, düzenleme özgürlüğünün bulunmaması ilkesidir.
Devletin Müdahalesi İlkesi
Devletin müdahalesi ilkesi, eşler ve aile kavramının incelenmesi kapsamında ortaya çıkan anlaşmazlıkların, aileyi, toplumun yapısını, devletin ve kamunun yararının gözetilmesi kapsamında, devlet tarafından müdahalesini konu alır.
Eşler Arasında Eşitlik İlkesi
Türkiye’de aileyi oluşturan eşler, aile hukuku çerçevesinde mutlak eşitlerdir. Eşler arasında eşitlik ilkesi, eşlere dayalı olarak her türlü ayrımcılığa karşı dil, din, ırk, göz etmeksizin eşit, anlaşmazlık kapsamında ise maddi yönden eşdeğer olarak konu alır.
