Hukuk davalarında arabuluculuk kanunu hakkında birçok bilgiye ulaşmak için öncelikle arabuluculuk kavramını ve bu kavram hakkında yer alan tüm bilgileri gözden geçirmek gerekir. İlk önce arabulucuk kavramını açıklayacak olursak arabuluculuk; özel hukuk alanında uyuşmazlıklar, kişilerin kendi iradeleriyle seçmiş oldukları tarafsız ve uzman üçüncü kişi ile davadan önce ya da sonra başvurmuş oldukları uyuşmazlık sorunun çözümüdür. Arabuluculuk, hızlı ve net bir biçimde uyuşmazlıkların çözülmesine yardım eden usul hukuku kurumudur.
Arabuluculuk, “zorunlu arabuluculuk” “ihtiyari arabuluculuk” olarak iki grupta incelenir. Zorunlu arabuluculuk kavram mahkemeye dava açılmadan önce arabulucuya gitme zorunluluğu olan arabuluculuk yöntemidir. Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, maaşlar gibi konular zorunlu arabuluculuk kapsamındadır.
İhtiyari arabuluculuk kavramında ise kişilerin arabulucuya gitme zorunluluğu yoktur. Ancak kişilerin yine de dava açmadan önce uyuşmazlıkları çözüme kavuşturmak amacıyla arabulucuya gitmesiyle gerçekleşen bir kavramdır. Tasarruf edilebilecek her özel hukuk uyuşmazlığı ihtiyari arabuluculuk kapsamındadır. Suç ile bağlantılı olan uyuşmazlıklar, Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre, uzlaştırma büroları tarafından çözüme kavuşturulur.
Arabulucu Nasıl Olunur?
Hukuk davalarında arabuluculuk kanunu içinde arabulucu olmada bazı şartlar ileri sürülmüştür. Bu arabulucu olma şartları şu koşulların gerçekleşmesine bağlıdır:
- Hukuk fakültesi mezunu olma şartı,
- Meslekte en az 5 senelik tecrübe şartı,
Arabuluculuk konusunda uzmanlık eğitimi alma şartı gibi birçok özellik aranır. Bunun yanında arabulucu olabilme hakkı, Adalet Bakanlığı aracılığıyla tutulmuş olan arabuluculuk listesine kayıtlı olan kişilere tanınır.
Uyuşmazlıklarda Arabulucuya Gidilmeyecek Davalar
Hukuk davalarında arabuluculuk kanunu bazı konularda arabuluculuğa gidilmemesini öngürür. Bu konular ise şunlardır:
- Ceza davaları,
- Nüfus kaydının düzeltilmesine ya da değiştirilmesine konu alan davalar,
- Velayet davaları,
- Aile içi şiddet konusu içinde yer alan davalar,
- İptal davaları,
Vergi hukukuna dâhil olan davalar gibi birçok konu arabuluculuk yöntemi ile çözüme kavuşturulamayacak konuları oluşturur. Bu davalarda kesinlikle arabulucuya gidilmez.
Tarafların Tasarruf Edebileceği Arabuluculuk Davaları
Hukuk davalarında arabuluculuk kanunu aracılığıyla tasarruf edebilecek davalar şunlardır:
- Ticaret hukuku ve sigorta hukuku ile alakalı davalar,
- Maddi ve manevi tazminat davaları,
- Mal paylaşımı, Tenkis davaları, gibi davalar,
- Boşanma sonrası konulara dâhil olan mal paylaşımı, maddi ve manevi tazminat durumları hakkındaki davalar,
- İş hukuku kaynaklı her davalar
- Gayrimenkul davaları gibi birçok dava türleri arabuluculuk kapsamında çözülecek davalardır. Kişilerin bu uyuşmazlıkları çözüme kavuşturmaları için mutlaka arabulucuya başvurmaları gerekir.
Arabulucuya Başvuru Süresi
Hukuk davalarında arabuluculuk kanunu süresinde taraflar, dava açılmadan önce ya da sonra bir arabulucuya başvurabilirler. Dava açıldıktan sonra mahkeme de kişileri arabulucuya başvuru konusunda teşvik edebilir. Arabulucuya başvurmak için yapılan teklif 30 günde olumlu bir şekilde cevaplanmazsa reddedilir. Dava açıldıktan sonra kişilerin beraber arabulucuya gitmeleri halinde yargılama üç ayı geçmemek suretiyle ertelenir ya da uzatılabilir.
Arabuluculuk Süreci İçinde Kişilerin Hak ve Yükümlülükleri
Hukuk davalarında arabuluculuk kanunu kapsamında kişiler birçok hak ve yükümlülüklere sahiptir. Arabuluculuk, sonrası yapılan anlaşmaların uygulanabilmesi için güvence mekanizmaları oluşturulmuştur. Bu mekanizmalar ise eşitlik ve idare ilkesine konu olan mekanizmalardır. Ayrıca buna ek olarak güvence mekanizmasının sorunsuz bir şekilde ilerlemesi için gizlilik de çok önemli bir ayrıntıdır.
Arabuluculuk Süreci
Hukuk davalarında arabuluculuk kanunu gereğince arabulucuların, arabuluculuk süresince herkese karşı tarafsız davranmaları gerekir. Arabulucular, taraflarla ayrı ayrı görüşebilmelerinin yanında iki tarafla birlikte de görüşme imkanına sahiptirler. Taraflar, yapılan bu görüşmelere avukatları ile de katılma hakkına sahiptirler. Mahkemeler tarafından uygulanan yargısal yetkiler arabulucular tarafından kullanılamaz. Arabulucular bu görevlerini başkasına devredemezler. Arabulucu sıfatıyla görev yapan kişiler, sonradan bilirkişilik ya da avukatlık yapamaz. Arabuluculuk sona erdiğinde ise arabulucu, elindeki belgeleri beş yıl boyunca saklamak zorundadır
